Coğrafya'nın Tanımı ve Öbür Şeyler

Coğrafya (İngilizce Geography) insanlar ve yer arasındaki ilişkiyi inceleyen bir bilim dalıdır. Yer ve insanlar arasındaki ilişkiler coğrafyanın konusunu oluşturur. Coğrafya sözcüğü Yunanca gaia (yer) ve gráphein (yazmak, betimlemek) sözcüklerinden türemiştir. Türkçesi Yerçizim sözcüğüdür.





Coğrafya;

• Birincisi bir yere eşsiz bir karakter kazandıran, yeryüzü üzerindeki özelliklerin dağılımıdır (örneğin dağlar, ırmaklar, denizler vb.). 
• İkincisi, bazı şeylerin oldukları yerlerde ve zamanda neden ve nasıl meydana geldiğini anlamaktır (örneğin yanardağlar gibi). 
• Üçüncüsü, meydana gelen olayların, diğer olaylarla ilgisi ve bağlantısıdır (örneğin yağmur ormanlarının tahribi). 

Tanınmış coğrafyacılardan bazıları şunlardır;



Eratosthenes (276 – 194 M.Ö)
Ptolemy (c.90 – c.168)
Abū Rayhān Bīrūnī (973 – 1048 M.S)
Ibn Sina (Avicenna, 980–1037)
Muhammad al-Idrisi (Dreses, 1100 – c.1165)
Piri Reis (1465 – c.1554)
Gerardus Mercator (1512–1594)

Dünya'mız ve coğrafyasının oluşumu hakkında bilgi için buraya tıklayın.

Daha fazla bilgi için daha fazla yayın araştırın!

Kuzey Kutbu

Kuzey Kutbu Dünya'nın ekseninin kuzeyinde kalan noktayı tanımlar.

Güney Kutbu Antarktika kıtasında yer alırken, Kuzey Kutbu Kuzey Buz Denizi'nin ortasında yer almaktadır. Kuzey Kutbu'nda kara yoktur, sadece kalın bir buz kütlesi vardır. Bu da Kuzey Kutbu'nda bir istasyonun yapılmasını imkânsız kılmaktadır.

Kuzey Kutbu, dünyanın en kuzey noktasıdır. Güney Kutbu kıta büyüklüğünde bir kara parçası üzeride yer alırken, Kuzey Kutbu deniz sularının tamamen donduğu buz kütleleriyle kaplı Arktik Okyanusu'nun tam ortasındadır.

Daha fazla bilgi için daha fazla yayın araştırın!

Güney Kutbu

Güney Kutbu, Dünya ekseninin alt kısmında (Güney ucunda) kalan noktayı tanımlar.

“Güneydeki efsanevi kıta”nın bulunması 200 yıllık bir arayıştan sonra, ancak 1840’ta başarıyla sonuçlanmıştır. Yelkenlisiyle kıyılar boyunca yaklaşık 2.000 km yol alan Charles Wilkes, denizlerden oluşan Kuzey Kutbu’nun tersine, Güney Kutbu’nun olduğu yerde gerçekten bir kıta bulunduğunu kanıtlamıştır. 12,4 milyon km2’lik yüzölçümüyle bu kıta neredeyse Afrika'nın yarısı büyüklüğündedir. Bu bölgenin içinde Güney Shetland, Güney Georgia gibi birkaç takımada da yer alır.

Adı, “Arktika’nın karşısındaki” anlamına gelen Antarktika’yı ortalama 2.000 m kalınlığında büyük bir buz katmanı zırh gibi örter. Bir zamanlar “ulaşılamaz” diye adlandırılan kutup noktasında buzun kalınlığı 4.335 m’yi bulur. Bu buz kütlesi 24 milyon km3’lük hacmi ile yeryüzündeki bütün buzların yüzde 92’sini oluşturmaktadır. Kıyılarından kopan 350–600 m kalınlığındaki buz parçaları günde 1–3 m hızla ilerler ve birbiri üstüne yığılır. Bu tür yüzen yığınlardan biri olan Ross Buzlası 540.000 km’yi bulan alanıyla neredeyse Fransa büyüklüğündedir. Gelgit olayının buzlardan kopardığı büyük parçalar yüzerek çevreye dağılır. Bu tür buzdağları arasında 20.000 km² büyüklüğe ulaşanlar olur.

İklimi

Güney Kutbu’nda yeryüzünün en soğuk ve en fırtınalı iklimi egemendir. Ortalama sıcaklık yaz aylarında -20 °C’dir ve bu, güneyden fırtınalar estiğinde -70 °C’ye kadar düşebilir. Coğrafi Güney Kutbu noktasında bulunan ABD gözlem istasyonunda yapılmış ölçümlerde sıcaklığın yıllık ortalamasının -50 °C olduğu, en sıcak ayda ancak -29 °C’ye yükseldiği belirlenmiştir. Yani yeryüzünün bu en büyük buzdolabının sıcaklığı Kuzey Kutbu’ndan ortalama 22 derece daha düşüktür. Bu durum doğal olarak yaşam koşullarını etkilemektedir. Kuzey Kutbu’nda 400’e yakın çiçek açan bitki türü sayılabilirken, Güney Kutbu’nda bir tane bile olmaması bunun bir belirtisidir. Buna karşılık kıtanın kıyılarında ve açık denizlerinde çok sayıda hayvan yaşar. Penguenler, martılar, foklar, balinalar soğuk, ama besin maddesi açısından zengin Güney Kutbu denizlerindeki planktonları ve balıkları yiyerek yaşamlarını sürdürürler. Anlaşmalar gereği hiçbir ülkenin toprağı olmayan Güney Kutbu bu özelliğinden dolayı "Dünyanın Parkı" olarak adlandırılmıştır.

Daha fazla bilgi için daha fazla yayın araştırın!

Kıtalar

Kıta veya (anakara), yeryüzünü oluşturan büyük kara parçaları.

Kıtayı tanımlayan tek bir standart yoktur ve bu yüzden farklı kültürler ve bilimler neyin kıta olarak yorumlanacağına ilişkin farklı listelere sahiptirler. Ama genelde yedi kıta olarak bilinir. Bazıları Afrika, Avrupa ve Asya'nın birleştiği yeri Avrasya kıtası olarak görür, ancak burası sanıldığı gibi ayrı bir kıta değil sadece o bölgenin takma adıdır.

Dünyanın altı kıtası şunlardır:

• Avrupa
• Afrika
• Antarktika
• Asya
• Amerika
• Avustralya (Okyanusya)

Daha fazla bilgi için daha fazla yayın araştırın!

Coğrafi Bilgi Sistemi

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) : Dünya üzerindeki karmaşık sosyal, ekonomik, çevresel vb. sorunların çözümüne yönelik mekana/konuma dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere, büyük hacimli coğrafi verilerin; toplanması, depolanması, işlenmesi, yönetimi, mekansal analizi, sorgulaması ve sunulması fonksiyonlarını yerine getiren donanım, yazılım, personel, coğrafi veri ve yöntem bütünüdür.

CBS, genel bir kavram olup; çeşitli kullanım alanlarına ve tematik konulara yönelik olarak geliştirilen CBS uygulamaları vardır. Bu CBS uygulamaları,

•  Orman Bilgi Sistemi,
•  Karayolları Bilgi Sistemi,
•  Arazi Bilgi Sistemi,
•  Lojistik Bilgi Sistemi,
•  İç Güvenlik Bilgi Sistemi,
•  Araç İzleme Bilgi Sistemi,
•  Trafik Bilgi Sistemi,
•  Deprem Bilgi Sistemi,
•  Harita Bilgi Sistemi, vb. şekilde adlandırılırlar.

 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), İngilizce Geographical Information Systems (GIS) ifadesinin Türkçeye çevrilmiş hali olup, kullanıcıların çok farklı disiplinlerden olması nedeniyle, bu kavram da değişik şekillerde tanımlanmaktadır. Özellikle CBS'nin dünyada konumsal bilgi ile ilgilenen kişi, kurum ve kuruluşlar arasında geniş bir merak uyandırması, gelişmelerdeki hızlı değişiklikler, özellikle ticari beklentiler, farklı uygulama ve fikirler, CBS'nin standart bir tanımının yapılmasına henüz izin vermemiştir.

 CBS, bazı araştırmacılara göre konumsal bilgi sistemlerin tümünü içeren ve coğrafi bilgiyi irdeleyen bir bilimsel kavram, bazılarına göre; konumsal bilgileri dijital yapıya kavuşturan bilgisayar tabanlı bir araç, bazılarına göre de; organizasyona yardımcı olan bir veri tabanı yönetim sistemi olarak nitelendirilmektedir. Buna göre en genel haliyle CBS tanımı aşağıdaki şekildedir;

•  Coğrafi Bilgi Sistemleri; konuma dayalı gözlemlerle elde edilen grafik ve grafik-olmayan bilgilerin toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bütünlük içerisinde gerçekleştiren bir bilgi sistemidir.

 Zamansal Coğrafi Bilgi Sistemi (ZCBS) Coğrafi varlıkların gerek grafik gerekse grafik olmayan konumsal bilgilerinde zamanla meydana gelen değişimleri izleyebilen ve analiz edebilen coğrafi bilgi sistemidir.

Coğrafi Keşifler

Coğrafi keşifler, 15. yüzyıl ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlatılan ve yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşifleri ifade eder. Bilimsel bir merak ve yeni ufukların keşfedilmesi duygusu söz konusu olmakla birlikte temelde bu keşifler özellikle 15.yüzyıldan itibaren açık bir şekilde ekonomik nedenlerden kaynaklanmıştır. İlk keşif denemeleri, Atlantik Okyanusu ve Afrika kıyılarına doğru, 14. yüzyılın başlarında Fransız ve Cenevizli gemiciler tarafından yapılmıştır. Kanarya Adaları ve Azor Adalarının keşfedilmesi, bu girişimlerin sonucudur.

Bu coğrafi keşiflerin başlıca nedenleri şunlardır:

• Avrupa'da coğrafya bilgilerinin artması ve gemicilik deneyiminin çoğalması; pusulanın öğrenilmesi . 
• Avrupa'nın kendinde olmayan ama Doğu uygarlıklarında olduğunu bildikleri zenginliklere (Baharat, ipek ve diğer maddi kaynaklara) ulaşmak için yeni, kısa ve ucuz yol arayışı. 
• Özellikle İspanyol ve Portekiz krallıklarınca,değerli madenlere ulaşılması için gemicilerin desteklenmesi. 
• Hristiyanlık dininin ve Avrupa kültürünün yaymak istenilmesi. 
• Artan bilgilerin de etkisiyle dünyanın tanınmak istenilmesi. 
• Pusulanın geliştirilmesi 
• Deniz ulaşımının gelişmesi 
• Coğrafya bilgisinin artması ve cesur gemicilerin yetişmesi 
• Avrupa'da bu gelişimleri takip eden dönemde doğuya ulaşmak isteyen gemiciler,İspanya ve Portekiz krallıklarından aldıkları yardımlarla açık denizlere açıldılar 
• Sanayi İnkılabi ile pazar ve hammadde arayışının artması. 
• Avrupa'da kıymetli maden kıtlığının olması ve bu madenlerin Doğu'da bolca bulunması,keşiflerin bir başka ekonomik nedenini oluşturmaktadır. 

Coğrafi keşiflerin en önemli nedeni ekonomiktir.Yani batılıların doğuya giderek buralardaki zenginliklerden yararlanmak istemeleridir.


Daha fazla bilgi için daha fazla yayın araştırın!

Coğrafi Konum

Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir. Özel ve matematik konum olarak ikiye ayrılır.


Özel Konum

Herhangi bir yerin kıtalara, denizlere, dağ sıralarına, boğazlara ,komşu ülkelere, ulaşım yollarına, yer altı ve yerüstü kaynaklarına, siyasi bloklara göre olan konumu ve yükseklik değerleri özel konumudur.

Özel konum ülkelerin; jeopolitik konumunu, iklimini, nüfusun dağılışını, yerleşme şartlarını ,turizm faaliyetlerini, ulaşım imkânını, ekonomik faaliyetlerini etkiler.

Örneğin: Türkiye, Asya, Avrupa, Afrika kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasında kurulmuştur. Asya – Avrupa arasında bir köprü durumundadır. Stratejik önemi olan boğazlara sahiptir.

Matematik Konum

Matematik konum:Bir yerin enlem ve boylamlara (meridyen ve paralellerine) göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvator’a (en büyük paralel ) ve Greenwich ‘e (başlangıç meridyenine) göre konumudur.

Örneğin: Türkiye 36° - 42° kuzey enlemleri (paralelleri) ile 26°- 45° doğu boylamları (meridyenleri) arasındadır.

Daha fazla bilgi için daha fazla yayın araştırın!